Het handboek ‘Kwaliteits-, Arbo- en Milieuzorg in het laboratorium’ is een praktijkgerichte publicatie met veel checklists en voorbeelden. Het boek is geschreven en actueel gehouden van 1997 t/m 2005 onder beheer van de uitgevers ‘Ten Hagen & Stam’ en ‘Uitgeverij Nassau’. Het wordt niet meer gedrukt maar de auteurs vinden het soms leuk om informatie uit te wisselen. Heeft u vragen dan kunt u contact opnemen met Iris Advies.
Eindredacteur 1997- 2005: Ir. Iris van ’t Leven
Hoofdredacteur: Bauke te Nijenhuis
Inhoudsopgave
| Deel I. Algemeen | |
| Kwaliteitszorg (K) | |
| 1. Kwaliteitszorg | Chérie Goewie, Bauke te Nijenhuis |
| 2. Laboratoriumaccreditatie | Peter van de Leemput |
| 3. Kwaliteit en laboratoria in de gezondheidszorg | Siebe Slagter |
| Arbo- en milieuzorg (AM) | |
| 1. Arbo en Milieu, wet- en regelgeving | Bep Roodbeen |
| 2. Arbo en Milieu, normen en certificering | Diny van Faassen, Henk Koenders, Iris van ’t Leven, Adrie Noort |
| KAM-zorg (KAM) | |
| 1. Geïntegreerde zorgsystemen voor Kwaliteit, Arbo en Milieu | Bauke te Nijenhuis |
| Deel II. Beleid en Organisatie | |
| Kwaliteitszorg (K) | |
| 1. Introductie van een kwaliteitszorgsysteem in de organisatie | Peter Reijntjes |
| 2. Personeel en organisatie | Siebe Slagter |
| Arbo- en milieuzorg (AM) | |
| 1. Het opzetten van een arbo- en milieuzorgsysteem | Bep Roodbeen, Peter Dignum, Diny van Faassen |
| 2. Risico-inventarisatie en evaluatie in laboratoria | Walter Zwaard |
| 3. Beheersen van risico’s binnen laboratoria | Wim van Alphen |
| 4. Overlegorganen | Marja van der Ende |
| 5. Perceptie van risico’s in het laboratorium | Jos van der Eijnde |
| Deel III. Uitvoering | |
| Kwaliteitszorg (K) | |
| 1. Het analytisch proces | Bauke te Nijenhuis |
| 2. Documentatie | |
| 2.1 Kwaliteitshandboek | Hans van Dalen |
| 2.2 Standaardwerkvoorschriften (SOP’s) | Frans van de Vaart |
| 2.3 Onderzoeksvoorschriften | Frans van de Vaart |
| 2.4 LIMS2.4.1 LIMS en kwaliteitszorg 2.4.2 Implementatie van LIMS |
Jo Klaessens Rick Slikkerveer |
| 2.5 Vastlegging van ruwe gegevens en resultaten van analyses | Karin Groen |
| 2.6 Verslaglegging van analytisch-chemisch onderzoek | Karin Groen |
| 3. Onderzoeksmiddelen | |
| 3.1 Beheer, gebruik, onderhoud en kalibratie van onderzoeksmiddelen | Peter de Vries |
| 3.2 Referentiematerialen voor chemische metingen | Peter Slingerland |
| 4. Werkprocessen in het laboratorium | |
| 4.1 Monsterneming bij medische laboratoria | |
| 4.1.1 Monsterneming en monsterbehandeling bij klinisch-chemische en hematologische laboratoria | Guido Diependaal, Jan Punt |
| 4.2 Monsterneming bij chemisch- analytische laboratoria | |
| 4.2.1 Statistische achtergrond van bemonsteren | Jo Klaessens |
| 4.2.2 Monsterneming in de praktijk: grond als bouwstof | Jo van den Berg |
| 4.2.3 Monsterneming bij milieuonderzoeken | Theo van Nuenen, Henkjan Perebolte, Edwin Jansen, Theo Visser |
| 4.3 Statistische methoden | Ronald Hoogerbrugge |
| 4.4 Meetonzekerheid | Henk van de Wiel |
| 4.5 Analytische validatie | Gerard de Groot |
| 4.6 Borging en beoordeling van het kwaliteitssysteem | Siebe Slagter |
| 4.7 Ringonderzoeken in de analytisch-chemische wereld | Victor Houba, Hans van der Lee |
| 4.7.1 Ringonderzoeken IWV | Klaas Strikwerda |
| 4.7.2 Accreditatie van ringonderzoeken bij KIWA | Ellen van Berkel |
| Arbo- en milieuzorg (AM) | |
| 1. Ontwerp en inrichting | |
| 1.1 Ontwerp van laboratoria | Gjalt Huppes, Mart van der Steeg |
| 1.2 Werkplekergonomie | Iris van ’t Leven |
| 1.3 Verlichting en geluid | |
| 1.3.1 Verlichting | Ineke Thierauff |
| 1.3.2 Geluid | Mart van der Steeg |
| 1.4 Binnenklimaat | Alex Kroes |
| 1.5 Zuurkasten | Alex Kroes |
| 1.6 Lokale ventilatiesystemen | Wim van Alphen |
| 2. Gevaarlijke stoffen | |
| 2.1 Risico’s van gevaarlijke stoffen | Walter Zwaard, Mart van der Steeg |
| 2.2 Informatie over gevaarlijke stoffen | Mart van der Steeg, Walter Zwaard, Frans Jongeneelen |
| 2.3 Toxicologische beoordeling van stoffen | Frans Jongeneelen,Walter Zwaard, Mart van der Steeg |
| 2.4 Gevaarlijke stoffen | |
| 2.4.1 Gassen, cryogene stoffen | Alex Kroes, Walter Zwaard |
| 2.4.3 Reactieve mengsels en verbindingen | Alex Kroes, Henk de Wit |
| 2.4.2 Brandbare stoffen | Diny van Faassen, Iris van ’t Leven, Walter Zwaard |
| 2.5 Biologische agentia | Edwin Hagelen, Evelien Kampert, Gijsbert van Willigen |
| 2.6 Radioactieve stoffen | Rene Huinen |
| 2.6.1 Inrichting en organisatie van het radionucliden laboratorium | Fred van Dam |
| 2.7 In- en extern transport van gevaarlijke stoffen | Johan Foliant |
| 2.8 Opslag van gevaarlijke stoffen | Johan Foliant |
| 3. Apparatuur en middelen | |
| 3.1 Arbeidsmiddelen algemeen | Iris van ’t Leven |
| 3.2 Veiligheid bij werkzaamheden onder verhoogde en verlaagde druk | John Meinema |
| 3.3 Veilig werken met apparaten met specifieke risico’s | Iris van ’t Leven |
| 3.4 Glaswerk | Walter Zwaard, Mart van der Steeg |
| 3.5 Niet-ioniserende straling uitzendende apparatuur | Trude van der Heijden, Peter Dignum |
| 3.6 Elektrische apparatuur | Richard Groenewegen |
| 3.7 Microbiologische veiligheid bij werken met en onderhoud van (medische) laboratoriumapparatuur | Iris van ’t Leven, Bauke te Nijenhuis |
| 3.8 Persoonlijke Beschermingsmiddelen | Diny van Faassen, Iris van ’t Leven, Truus, Theunissen |
| 4. Milieu | |
| 4.1 Milieubelasting en laboratoria | Iris van ’t Leven en Karin Ree |
| 4.1.1 Milieuprestatie indicatoren | Wietske de Boer, Dick Jager, Karin Ree |
| 4.2 Het inzamelen van laboratoriumafval | Bep Roodbeen, Peter Dignum |
| 4.3 Afvalpreventie | Iris van ’t Leven, Bep Roodbeen |
| 4.4 Emissies van chemicaliën naar lucht en water | Karin Ree, Adri Noort |
| 4.5 Energiebesparing in laboratoria | Wietske de Boer, Guido van Gemert |
| 4.6 Waterbesparing in laboratoria | Wietske de Boer, Guido van Gemert |
| 5. Ongevallen en calamiteiten | |
| 5.1 Registratie en onderzoek | Gerard Uittenhout |
| 5.2 Bedrijfshulpverlening | Mart van der Steeg, Wim van Alphen |
| 5.3 Veiligheids- en gezondheidssignalering | Mart van der Steeg, Walter Zwaard |
| KAM-zorg (KAM) | |
| 1. Introductie van zorgsystemen | |
| 1.1 Introductie van een zorgsystemen in de praktijk gebracht
1.1.1 Integratie op maat |
Iris van ’t Leven, Bauke te Nijenhuis
Iris van ’t Leven, Bauke te Nijenhuis, Mart van der Steeg |
| 1.2 Praktijkcases | |
| 1.2.1 KAM-zorg bij een chemisch onderzoeks- en ontwikkelingslaboratorium | Gerard Uittenhout |
| 1.2.2 Kwaliteitszorg in een laboratorium voor DNA-diagnostiek
1.2.3 Milieu- en arbozorg in een (laboratorium)onderzoeksomgeving |
Els Voorhoeve
Dick Wolters |
| 2. Systematisch verbeteren en verbeteringstrajecten | |
| 2.1 Corrigerende en preventieve maatregelen conform ISO 17025 | Jo van den Berg, Iris van ’t Leven, Ad Snijders |
| 3. Vastlegging van het systeem | |
| 3.1 KAM-handboeken | Bauke te Nijenhuis, Iris van ’t Leven |
| 3.2 Voorschriften en procedures | |
| 3.2.1 Het schrijven van arbo- en milieuvoorschriften | Iris van ’t Leven, Anton Nieuwkoop |
| 3.3 Chemicaliënbeheer en registratie | |
| 3.3.1Chemicaliënbeheer en registratie | Iris van ’t Leven, Bauke te Nijenhuis |
| 3.3.2 Introductie van een centraal chemicaliënbeheersysteem in een multi-site omgeving | Peter de Vries |
| 3.3.3 Beheer van gevaarlijke stoffen, met het accent op (verdacht) kankerverwekkende en reprotoxische stoffen | Diny van Faassen en Lou Maas |
| 4. Voorlichting en communicatie | |
| 4.1 Algemeen
4.1.1 Toepassing van communicatietheorien op arbocommunicatie |
Fred van Dam, Iris van ’t Leven |
| 4.2 Praktijkcases | |
| 4.2.1 Scholing van de interne procesbegeleider KAM-zorg | Diny van Faassen, Louis Mulders en Frank Verheggen |
| 5. Audits | |
| 5.1 Audits, een introductie | Iris van ’t Leven, Bauke te Nijenhuis |
| 5.1.1 De interne kwaliteitsaudit | Jo van den Berg, Ad Snijders |
| 5.2. Praktijkcasus | |
| 5.2.1 KAM-audits DSM | Gerard Uittenhout |
| 6. Klachten | |
| 6.1 Algemeen | Eric Both |